Podsumowanie badań

Europejskie priorytety na lata 2019-2024 zostały ukierunkowane na wzmocnienie transformacji cyfrowej osób fizycznych i firm. W tym celu stworzono trzy podstawowe zasady cyfryzacji: 1) technologia powinna wspierać europejskie społeczeństwa, 2) ma wspomagać uczciwą i konkurencyjną gospodarkę cyfrową oraz 3) wspierać otwarte, demokratyczne i zrównoważone społeczeństwa. Ogólną strategią takiego podejścia jest zagwarantowanie, że UE stworzy globalny model gospodarki cyfrowej, który chroni standardy cyfrowe i wspiera gospodarki w cyfryzacji.

Stwierdzono jednak, że podczas gdy popyt na umiejętności cyfrowe rośnie w wyniku cyfryzacji wszystkich sektorów gospodarki, podaż jest osłabiana przez brak odpowiednich szkoleń i ograniczone wykorzystanie technologii w edukacji. W 2019 roku 9% wszystkich firm w UE, w tym 46% dużych przedsiębiorstw, rekrutowało lub próbowało zatrudnić specjalistów w dziedzinie technologii informatycznych. Jednocześnie odsetek firm, które zgłosiły, że mają wolne miejsca pracy dla specjalistów w dziedzinie ICT, wzrósł w latach 2012-2019 o 2 punkty procentowe dla wszystkich firm w UE i prawie się podwoił w przypadku dużych przedsiębiorstw (wzrost z 17% do 30%).

Dane zebrane w projekcie DEEP potwierdzają, że ponad 40% firm, które wzięły udział w badaniu, wskazują na brakujące elementy kompetencji cyfrowych, potrzebnych w ich działalności gospodarczej. Kompetencje, których najczęściej poszukują firmy, a których im brakuje, to:

• Zdolność do ochrony danych osobowych i prywatności (60% firm europejskich)
• Umiejętność rozwiązywania problemów technicznych (58% firm europejskich)
• Zdolność do identyfikacji potrzeb i doboru rozwiązań technologicznych (58% firm europejskich)
• Umiejętność zarządzania tożsamością cyfrową, umiejętność opracowywania i przetwarzania treści cyfrowych oraz umiejętności programowania (54% europejskich przedsiębiorstw).

To samo badanie DEEP pokazało także, że braki w umiejętnościach i wiedzy wykazane przez osoby indywidualne, utrudniające im bycie konkurencyjnymi na rynku pracy, są bardzo zbieżne z tymi, które wskazują pracodawcy. Kompetencje, których całkowicie brakuje osobom indywidualnym, to:

• Programowanie (67% osób)
• Umiejętność samodzielnego identyfikowania luk w kompetencjach cyfrowych (42% osób)
• Zdolność do identyfikacji potrzeb i odpowiednich rozwiązań technologicznych (40% osób)
• Umiejętność rozwiązywania problemów technicznych (40% osób).

WChociaż znaczenie technologii i ich znajomość - kompetencje ICT - zostały głęboko ugruntowane i uznane na szczeblu UE, umiejętności w zakresie przedsiębiorczości pozostawały poza priorytetowym zakresem, aż do ostatniej dekady. Rzutuje to na brak danych odnośnie potrzeb edukacyjnych na poziomie UE. Analiza potrzeb poszczególnych krajów, wskazana poniżej potwierdza, że brak umiejętności w zakresie przedsiębiorczości cyfrowej to problem również na poziomie krajowym. Dodatkowo, celem analiz przeprowadznych w projekcie DEEP było zbadanie krajowych strategii i polityk wspierających wysiłki UE w podniesieniu umiejętności w zakresie przedsiębiorczości cyfrowej oraz identyfikację krajowych barier do dalszej pracy nad nimi.

Bułgaria. Według Indeksu Gospodarki Cyfrowej i Społeczeństwa Cyfrowego (DESI) w 2019 roku Bułgaria uzyskała najgorsze wyniki pod względem umiejętności cyfrowych. Bułgaria jest również jednym z najbardziej opóźnionych krajów, jeśli chodzi o Europejski Indeks Cyfrowego Systemu Przedsiębiorczości (EIDES). Jednakże, z drugiej strony, krajowe polityki w Bułgarii odnoszące się do wyzwań związanych z budowaniem umiejętności w zakresie przedsiębiorczości cyfrowej są odpowiednie, mają kilka dobrze określonych celów i angażują wielu interesariuszy - przedsiębiorców, decydentów i organizacje obywatelskie krajowe i regionalne. Ponadto kraj ten wdrożył różne narzędzia dla osiągnięcia założonych celów, w szczególności strategie, plany działania i polityki, aby skutecznie wzmocnić innowacyjne kompetencje. Niestety brakuje elementów, takich jak innowacyjne podejście do edukacji, zbyt mała współpraca między sektorem publicznym i prywatnym oraz współpraca między biznesem a szkołami, co z kolei powoduje, że cały system jest mało efektywny.

Włochy. Pomimo swojego statusu kraju G7, Włochy zajmują najniższe miejsce pod względem kulturowej akceptacji umiejętności TIK/ICT wśród wszystkich 27 państw członkowskich i są jednym z krajów o największym opóźnieniu cyfrowym na świecie. Pomimo inwestycji i wysiłków rządu, Włosi są najbardziej niewykwalifikowani cyfrowo i nie jest zaskoczeniem, że mają największe problemy z cyfryzacją. Ponadto Włochy mają jedno z najsłabiej rozwijających się środowisk przedsiębiorstw spośród wszystkich krajów zachodnich, a pod pewnymi względami osiągnięcia tego kraju są porównywalne z wynikami wielu gospodarek drugiego i trzeciego świata. Największymi zagrożeniami, przed którymi stoi transformacja cyfrowa włoskich MŚP, wymienia się dwa czynniki, które wymagają odpowiedniej analizy: niskie zainteresowanie MŚP inwestowaniem w ICT oraz niewystarczający zasięg mikroprzedsiębiorstw. Kulturowe przywiązanie do tradycyjnych modeli jest tak głęboko zakorzenione, że cyfrowa transformacja kraju może wymagać znacznie dłuższego i znacznie większego wysiłku społecznego niż oczekiwano. Złagodzenie oporu włoskiego ekosystemu gospodarczego i przedsiębiorczego na budowanie konkurencyjności w wyniku transformacji cyfrowej, zależy między innymi od możliwości wdrożenia wiarygodnego i inteligentnego planu kształcenia, ukierunkowanego na przedsiębiorczość cyfrową, rozpowszechnianego we wszystkich formalnych oraz nieformalnych placówkach kształcenia i szkolenia zawodowego.

Polska. Polska znajduje się znacznie poniżej wszystkich krajów europejskich pod względem posiadania umiejętności cyfrowych i kompetencji indywidualnych (zajmuje 25 miejsce na 28 krajów europejskich w indeksie DESI). Również osiągnięcia dorosłych Polaków w zakresie umiejętności czytania, pisania, liczenia i rozwiązywania problemów są jednymi z najsłabszych w UE. Prawie połowa dorosłych Polaków nie potrafi obsługiwać komputera. Jeśli chodzi o umiejętności w zakresie przedsiębiorczości, również tutaj Polska jest uznawana za kraj o jednym z najsłabszych cyfrowych ekosystemów gospodarczych w krajach UE. Polska należy do tzw. "Grupy Laggersów", co oznacza, że nie dogania pozostałych krajów UE. Niestety, cyfryzacja i rozwój umiejętności cyfrowych są nadal wąsko rozumiane przez polskich decydentów. Inwestycje w umiejętności cyfrowe często ograniczają się do rozwoju infrastruktury i dostarczania niezbędnego sprzętu oraz oprogramowania, a nie do rozwoju umiejętności i kompetencji ludzkich. Dotyczy to również przedsiębiorców, którzy nadal nie chcą korzystać z nawet prostego oprogramowania ułatwiającego obieg dokumentów czy wystawianie faktur. Odpowiednio opracowany system szkoleń zawodowych jest ważny dla poprawy wyników przedsiębiorczości cyfrowej w kraju.

Portugalia. Od 2015 r. Portugalia jest krajem o średnich wynikach według Indeksu Gospodarki Cyfrowej i Społeczeństwa Cyfrowego (DESI). Największym wyzwaniem dla kraju było przezwyciężenie poważnego deficytu umiejętności cyfrowych jego obywateli, zwłaszcza wśród osób starszych i osób o niskim poziomie wykształcenia lub dochodów. Wg Cyfrowego Systemu Przedsiębiorczości (EIDES) Portugalia jest krajem "łapiącym kontakt", co oznacza, że pomimo tego, że znajduje się poniżej średniej UE, kraj ten rozwija się w sposób umożliwiający dogonienie europejskich liderów. Przedsiębiorczość w Portugalii była postrzegana jako klucz do rozwoju portugalskiej gospodarki narodowej - motor pobudzający zatrudnienie, wpływający na dywersyfikację biznesu i napędzający innowacje. W ciągu ostatnich dziesięciu lat Portugalia przedstawiła kilka instrumentów, w celu wspierania zarówno umiejętności cyfrowych, jak i wiedzy w zakresie przedsiębiorczości. Niemniej jednak kształcenie na poziomie średnim i edukacja zawodowa w niewielkim stopniu odnoszą się do przedsiębiorczości, przez co pozostaje dużo miejsca na opracowanie metodologii i programów, które wpłyną pozytywnie na rozwój kompetencji cyfrowych w przedsiębiorczości.

Hiszpania. Hiszpania zajmuje 11. miejsce z 28 państw członkowskich UE w Indeksie Gospodarki Cyfrowej i Społeczeństwa Cyfrowego (DESI). Niemniej jednak nadal około jednej piątej osób w Hiszpanii nie korzysta jeszcze z Internetu, a prawie połowa z nich nadal nie ma podstawowych umiejętności cyfrowych. Co więcej, pomimo rosnącego zapotrzebowania na umiejętności cyfrowe na rynku pracy, podaż specjalistów w dziedzinie ICT nadal kształtuje się poniżej średniej UE. Hiszpania ma dobrą infrastrukturę telekomunikacyjną i technologiczną, ale istnieje duże pole do usprawnienia procesu cyfryzacji w firmach, które mają na to środki, lecz brakuje im przeszkolonych specjalistów oraz zrozumienia dla kultury cyfrowej. Zgodnie z krajowymi celami już w 2015 roku zaczęto wprowadzać modyfikacje regulacji odnośnie systemu edukacji w celu realizacji założeń „Europejskiej Agendy Cyfrowej”. Na poziomie krajowym i regionalnym zrealizowano również wiele projektów i inicjatyw, wspierających pozyskanie umiejętności w zakresie przedsiębiorczości cyfrowej. Niemniej jednak wysoki stopień niedopasowania zakresów umiejętności w firmach ogranicza ich zdolność do wdrażania innowacji i czerpania z nich korzyści. Obecna sytuacja w Hiszpanii pokazuje, że budowa kompetencji cyfrowych to nie tylko stały element systemu edukacji, lecz także powinność firm w zakresie dostosowania swoich modeli biznesowych do wymogów cyfryzacji i podniesienia kwalifikacji swoich pracowników.

Podsumowując, pomimo że UE prowadzi do ustanowienia integracyjnych i kompleksowych ram rozwoju umiejętności w zakresie przedsiębiorczości cyfrowej, niektóre państwa członkowskie nadal wydają się być liderem w tworzeniu i wdrażaniu odpowiednich inicjatyw politycznych. Powyższa analiza krajów ujawniła pewne przeszkody we wdrażaniu polityki wspierającej strategię UE.

Po pierwsze, inicjatywy czy procedury związane z przedsiębiorczością cyfrową powinny być skierowane do kilku zainteresowanych stron. Podczas gdy są kraje, takie jak Polska, w których infrastruktura jest nadal rozwijana, a co za tym idzie, mniej uwagi poświęca się rozwojowi umiejętności w zakresie przedsiębiorczości cyfrowej, o tyle w innych krajach, takich jak Hiszpania, więcej wysiłku wkłada się w modyfikacje systemu edukacji i podnoszenie kompetencji ludzkich. Niemniej jednak w obu krajach widać wyraźną niechęć ze strony firm do angażowania się w transformację cyfrową, dlatego zaangażowanie różnych interesariuszy jest kluczowym elementem stabilnej poprawy sytuacji.

Po drugie, inicjatywy powinny być podejmowane na wielu poziomach - nie tylko krajowym, lecz także regionalnym i lokalnym. Na przykład we Włoszech, gdzie biznes jest nadal postrzegany w bardzo tradycyjny sposób, zaangażowanie społeczne i zmiana postrzegania, poczynając od poziomu lokalnego, mogą być kluczem do pomyślnego wdrożenia transformacji cyfrowej.

Wreszcie, wszystkie analizowane kraje zmagają się z niedoborami w systemach edukacyjnych. Obejmuje to przede wszystkim potrzebę wdrażania innowacyjnych podejść edukacyjnych, nowych metod uczenia się, poprawę relacji między przedsiębiorstwami a szkołami, włączenie bardziej praktycznych ćwiczeń i doświadczeń instytucji edukacyjnych oraz podniesienie umiejętności nauczycieli w zakresie odpowiednich kompetencji przedsiębiorczości cyfrowej.

Download IO2 Baseline Report